همه افراد حداقل یک بار اسم مالیات به گوششان خورده است. یک هزینه ی اجباری که همه مردم دنیا باید آن را به دولت پرداخت کنند. گرچه این سیستم در همه جای دنیا وجود دارد ولی قوانین هر کشور در پرداخت این هزینه متفاوت است. در این مقاله از کارگشاتکس توضیح می‌دهیم که مالیات چیست؟ و انواع آن کدامند؟
مالیات چیست؟
مالیات مبلغی است که دولت‌ها از افراد و شرکت‌ها به منظور تأمین منابع مالی لازم برای ارائه خدمات عمومی، نظارت و تنظیم بازارها، حفظ امنیت ملی، و توسعه زیرساخت‌های اقتصادی دریافت می‌کنند. به عبارت دیگر، از آن به عنوان ابزاری برای توزیع مجدد ثروت در جامعه و کاهش نابرابری‌های اجتماعی استفاده می‌کنند.
قانون در هر کشور تعیین می‌کند که چه کسانی باید این هزینه را بپردازند، میزان آن چقدر است، و چگونه جمع‌آوری و مصرف شود. در ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای دیگر، سازمان امور مالیاتی کشور مسئول جمع‌آوری و مدیریت این فرآیند می‌باشد.
انواع مالیات
مالیات‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: مستقیم و غیر مستقیم. هر یک از این دو، ویژگی‌های خاص خود را دارند و به شیوه‌های مختلفی از افراد و شرکت‌ها اخذ می‌شوند. با ما همراه باشید تا درباره‌ی هرکدام بیشتر بدانید!
مالیات مستقیم
مالیات مستقیم از درآمد یا دارایی افراد یا شرکت‌ها دریافت می‌شود. در واقع، فرد یا شرکت موظف است مستقیماً این هزینه را به دولت پرداخت کند. این کار باعث تأمین بودجه دولت برای ارائه خدمات عمومی و حمایت از پروژه‌های اجتماعی و اقتصادی می‌شود. مالیات مستقیم معمولاً به‌صورت تصاعدی تنظیم می‌شود تا افراد با درآمد بالاتر مبلغ بیشتری پرداخت کنند.
در یک دسته‌بندی کلی، مالیات مستقیم به دو بخش تقسیم می‌شود که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
الف) مالیات بر درآمد
مالیات بر درآمد از درآمد شخصی افراد یا سودهای شرکت‌ها اخذ می‌شود. میزان آن بستگی به میزان درآمد فرد یا شرکت دارد و معمولاً به صورت درصدی از کل درآمد محاسبه می‌شود. در بسیاری از کشورها، این درصد بر اساس میزان درآمد متفاوت است؛ یعنی کسانی که درآمد بیشتری دارند، مشمول پرداخت هزینه‌ی بیشتری می‌باشند.
ب) مالیات بر دارایی
مالیات بر دارایی بر اساس ارزش‌گذاری دارایی‌های افراد و شرکت‌ها محاسبه می‌شود و می‌تواند شامل زمین، ساختمان، خودرو و سایر دارایی‌ها باشد. در بسیاری از کشورها، این هزینه به‌صورت سالیانه از مالکین اخذ می‌شود تا بخشی از منابع مالی عمومی تأمین شود. در ایران، تمرکز بیشتر بر دارایی‌های غیرمنقول مانند املاک و اراضی است که مالکین بر اساس ارزش فعلی آن‌ها باید مبلغی را به دولت پرداخت کنند.
مالیات بر دارایی به‌عنوان ابزاری برای کنترل بازار مسکن و جلوگیری از احتکار املاک بدون استفاده به‌کار می‌رود. دولت‌ها از این طریق، افراد را تشویق می‌کنند تا دارایی‌های خود را به چرخه مصرف وارد کنند یا هزینه‌های نگهداری آن‌ها را بپردازند. هدف اصلی چنین سیاست‌هایی افزایش سرمایه‌گذاری در بخش مسکن و توسعه شهری است.
مالیات غیر مستقیم
مالیات غیرمستقیم به نوعی از هزینه‌های عمومی گفته می‌شود که به‌طور غیرمستقیم از مصرف‌کنندگان دریافت شده و به قیمت کالاها و خدمات اضافه می‌گردد. اگرچه تولیدکنندگان یا فروشندگان مسئول پرداخت آن به دولت هستند، اما در نهایت هزینه بر دوش مصرف‌کننده نهایی قرار می‌گیرد. نمونه‌هایی از این نوع هزینه‌ها شامل ارزش افزوده (VAT) و کالاهای خاصی مانند سیگار و نوشیدنی‌های الکلی است. این نوع هزینه به دلیل گستردگی پایه و شیوه‌ی اعمالش معمولاً تأثیر کمتری بر درآمد افراد دارد و کمتر احساس می‌شود.
از آنجا که این هزینه به قیمت نهایی کالاها و خدمات افزوده می‌شود، می‌تواند تأثیر غیرمستقیمی بر هزینه‌های زندگی داشته باشد و در بسیاری از کشورها به‌عنوان یکی از منابع مهم درآمد دولت‌ها به‌کار می‌رود. همین امر باعث می‌شود که محصولات مصرفی در بازار با افزایش قیمت مواجه شوند و هزینه‌های روزمره خانوارها به‌طور نامحسوس افزایش یابد.
الف) مالیات بر ارزش افزوده (VAT)
مالیات بر ارزش افزوده یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین انواع مالیات‌های غیر مستقیم است که از مراحل مختلف تولید و توزیع کالاها و خدمات اخذ می‌شود. تولید کننده در هر مرحله از تولید که ارزش افزوده‌ای به کالا یا خدمت اضافه می‌کند، موظف به پرداخت مبلغی به دولت است. در نهایت، مصرف‌کننده نهایی این مبلغ را از طریق قیمت کالاها و خدمات پرداخت می‌کند.
ب) مالیات بر واردات یا عوارض گمرکی
مالیات بر واردات بر کالاهای وارداتی اعمال می‌شود. هدف از آن، حمایت از تولیدات داخلی و کسب درآمد برای دولت است. هنگامی که کالاهای خارجی وارد کشور می‌شوند، واردکنندگان موظف به پرداخت هزینه‌ای به دولت هستند که این هزینه به‌طور غیرمستقیم به مصرف‌کننده نهایی منتقل می‌شود.
ج) مالیات بر فروش
مالیات بر فروش در زمان خرید کالاها و خدمات از مشتریان دریافت می‌شود. به این صورت که معمولاً به صورت درصدی از قیمت کالا یا خدمت محاسبه می‌شود و مشتریان به صورت غیرمستقیم و از طریق افزایش قیمت کالاها و خدمات، این هزینه را به دولت پرداخت می‌کنند.
اگرچه این هزینه به‌طور غیرمستقیم بر عهده مصرف‌کنندگان است، اما فروشندگان مسئول جمع‌آوری و پرداخت آن هستند. برخی از دولت‌ها برای کاهش بار مالی بر دوش مردم، کالاهای ضروری مانند مواد غذایی را از این هزینه معاف می‌کنند. در عوض، کالاهایی که ممکن است برای سلامتی مضر باشند، مانند سیگار و نوشیدنی‌های الکلی، معمولاً با نرخ‌های بالاتری مشمول این هزینه‌ها می‌شوند تا به کاهش مصرف آن‌ها کمک شود. در این راستا، هدف این سیستم تأمین درآمد برای دولت‌ها و در عین حال حمایت از سلامت عمومی است.
اشخاص معاف از مالیات؛ چه کسانی موظف به پرداخت مالیات نیستند؟
در ایران نیز، مطابق با ماده ۲ قانون مالیات‌های مستقیم، گروهی از افراد و نهادها از پرداخت معاف هستند.این طرح به‌عنوان بخشی از سیاست‌های حمایتی دولت به افراد یا نهادهای خاص اعطا می‌شود و اهداف متنوعی مانند حمایت از اقشار خاص، تقویت فعالیت‌های اقتصادی موردنظر یا کاهش فشار مالی بر نهادهای عمومی را دنبال می‌کند. به‌طور کلی، این معافیت به معنای خروج قانونی از پرداخت مالیات است و ممکن است موقت یا دائمی باشد.
در ادامه به این نهادها و دلیل معافیت آن‌ها می‌پردازیم.
۱. وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی
این گروه شامل تمامی وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی است که بودجه آن‌ها از طریق منابع عمومی تأمین می‌شود. معافیت این نهادها بر اساس این منطق است که این سازمان‌ها به‌صورت مستقیم تحت نظر دولت فعالیت می‌کنند و بودجه‌شان نیز از محل درآمدهای عمومی تأمین می‌شود، بنابراین پرداخت این هزینه توسط آن‌ها یک چرخه مالی بی‌معنا ایجاد می‌کند.
۲. دستگاه‌هایی که بودجه آن‌ها به وسیله دولت تأمین می‌شود
این گروه شامل نهادها و سازمان‌هایی می‌شود که بودجه آن‌ها مستقیماً از طریق منابع دولتی تأمین می‌شود. این دستگاه‌ها به دلیل وابستگی کامل به دولت از پرداخت معاف هستند تا وظایف و مأموریت‌های خود را بدون دغدغه انجام دهند.
۳. شهرداری‌ها و دهیاری‌ها
این نهادهای محلی خدمات عمومی ارائه می‌دهند و درآمدهای آن‌ها صرف بهبود زیرساخت‌ها و ارائه خدمات به شهروندان می‌شود. بنابراین، دولت تلاش می‌کند تا این نهادها بتوانند بودجه خود را به‌صورت کامل صرف توسعه و بهبود خدمات عمومی کنند.
۴. بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی دارای مجوز معافیت از نهادهای حکومتی و رهبری
برخی از بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی که از سوی نهادهای حکومتی یا دفتر رهبری مجوز دریافت کرده‌اند، از پرداخت مالیات معاف هستند. این نهادها معمولاً در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی فعالیت می‌کنند و معافیت به آن‌ها کمک می‌کند تا بدون موانع مالی به اهداف تعیین‌شده خود برسند.
اظهارنامه مالیاتی
یکی از مهم‌ترین وظایف شما به عنوان مؤدی مالیاتی تشکیل پرونده در اداره دارایی و تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر است. اظهارنامه سندی است که در آن تمام اطلاعات مالی مربوط به درآمدها، هزینه‌ها و دارایی‌های شما ثبت می‌شود. این اطلاعات به اداره دارایی کمک می‌کند تا میزان دقیق هزینه‌ی قابل پرداخت را محاسبه کند. اگر این فرآیند به درستی انجام نشود یا اطلاعات ناقص یا نادرست ارائه شود، ممکن است با جرائم سنگین و مشکلات قانونی مواجه شوید.
تنظیم صحیح اظهارنامه و آگاهی از تمامی معافیتها، کسرها و الزامات قانونی امری پیچیده است که نیازمند دانش دقیق قوانین و آخرین تغییرات در این حوزه است. بسیاری از مؤدیان به دلیل نا آگاهی از قوانین یا پیچیدگی‌های سیستم مالی با جریمه‌ها و مشکلات جدی روبه‌رو می‌شوند. برای جلوگیری از این مشکلات و بهره‌مندی از تمامی مزایا و معافیتها، کمک گرفتن از یک مشاور مالیاتی می‌تواند به شما کمک کند تا از فرآیندهای قانونی اطمینان حاصل کنید و خطرات احتمالی را به حداقل برسانید.
جمع‌بندی
اگر مؤدی مالیاتی هستید و می‌خواهید امور مالیاتی خود را به درستی مدیریت کنید، دریافت مشاوره تخصصی در این زمینه ضروری است. مشاوران مالیاتی می‌توانند شما را در تسلیم صحیح اظهارنامه و جلوگیری از مشکلات مالیاتی راهنمایی کنند. برای اطلاعات بیشتر و دریافت راهنمایی، همین حالا جهت رزرو نوبت مشاوره مالیاتی اقدام نمایید.
